Stóra Íslandskot

9.12.2008 | 19:06

Fé án hirðis er kannski lýsingin á ástandinu fyrir "fjárskurðinn", þegar lánsfé streymdi inn á hagana hér á landi, þar sem vaxtabeitin var meiri en í öðrum löndum og fjárhirðarnir og forðagæslumennirnir lágu saman í sólríkri laut og létu pytluna ganga á milli sín og hreyktu sér af því hversu snjallir þeir væru að fara með sitt eigið fé og fé annarra. Vel var veitt í lautinni og fjáreigendur á nálægum bæjum treystum þeim best til að leita uppi bitmeiri haga. Bóndinn á næsta bæ, sem var að benda þeim á að þeir héldu safninu of þétt, á of litlum haga og að enn væri ekki farið að hirða túnin þó langt væri liðið á sumar, var bara fífl. Hvað vissi hann um fjárrekstur? Þetta var bara aumingi, sem ekki gat stækkað hjá sér fjárstofninn, þó að hann byggi á höfuðbólinu og ætti mun stærri haga en við. Við í Stóra Íslandskoti þurftum sko ekki að láta segja okkur hvernig ætti að umgangast fé og hvernig reka ætti gott fjárbú. Það var óumdeilanleg náðargáfa sem okkur hafði hlotnast og sem að auki var á allra vörum í sveitinni. Á einstaka Þorrablótum eða á fundum búnaðarfélagsins var þetta fífl stundum með leiðinlegar athugasemdir, en þá var gott að við í Stóra Íslandskoti stóðum þétt saman og svöruðum þessum asna og öfundarmanni fullum hálsi. Hvílíkur asni og fífl þessi maður gat verið.

Það var gaman í lautinni. Endalausar heimsóknir, vel veitt og stundum kom það fyrir að einhverjum fjárhirðanna eða forðagæslumannanna var boðið á næstu bæi eða til hinna búnaðarfélaganna til að halda erindi um hinn nýja búskap, "Fjárstóriðju". Hvílíkir snillingar við vorum!

En svo kom áfallið. Það greindist riða í einni rollunni og forðagæslumennirnir lögðu til að hún yrði skorin til að uppræta smitið. Best var að reyna að halda þessu leyndu og þagga til að ekki færu sögur á kreik í sveitinni. Riða hafði reyndar greinst í næstu sveitum en það var óþarfi að vera með of miklar áhyggjur af því sem var að gerast annarsstaðar. En vondar fréttir berast hraðar en góðar. Fljótlega logaði sveitin af því sem gerst hafði og allar línur að Stóra Íslandskoti urðu rauðglóandi. Bændur á nálægum bæjum vildu endurheimta fé sitt og voru jafnvel tilbúnir að mæta með gömlu heyvagnana og smala sjálfir. Nú voru góð ráð dýr og léleg enn dýrari. Við ákváðum að skera niður allt aðkomu fé en halda í okkar. Smitið hafði líklega komið með einhverri andskotans aðkomu rollunni og vitlegast að koma í veg fyrir að okkar fé sýktist af þessu fári. Viðbrögðin í sveitinni urðu þannig að við í Stóra Íslandskoti hættum líklega við að mæta á næsta Þorrablót og vorum jafnvel að hugleiða það að segja okkur úr búnaðarfélaginu þegar við fréttum að þeir hjá kaupfélaginu hefðu lokað á reikninginn okkar og að kvartað hefði verið til yfirdýralæknis. Ég skil bara ekki hvernig þetta fólk er og hvernig nábúa við eigum.

Yfirdýralæknir birtist svo með fríðu föruneyti og Bjargráðasjóði og að endingu, þó að við hefðum andmælt í eldhúsinu yfir kaffibolla og jólaköku frá því í gær, var ákveðið að skera niður það sem eftir var af fjárstofninum. Nú erum við hirðar án fjár.

Nú hefur þessi leiðinlegi á næsta bæ og einhverjir aðrir á næstu bæjum ásamt Bjargráðasjóði lánað okkur pening til að byggja upp stofninn aftur. Kaupfélagið var með einhverja stæla og helst er ég á því að innanbúðarmenn þaðan hafi verið valdir af þessu öllu saman. Því að um daginn fundum við haus af sýktri á hérna í túnfætinum, sem ekki hafði sneitt aftan vinstra og rifið framan hægra eins og markið okkar er hér í Stóra Íslandskoti. Líklega hefur öfundin rekið þá hingað í skjóli myrkurs og þeir sýkt það sem við höfðum verið að reyna að byggja upp. Yfirdýralæknirinn og Bjargráðasjóður hafa samt sett einhver leiðinleg skilyrði, t.d. um hvenær kaupa megi fé og hvort keypt verður kollótt eða grátt og svo toppuðu þeir það með fáránlegri kröfu þegar farið var fram á að við bærum á áburð a.m.k. sex vikum fyrir slátt, en ekki í sömu vikunni sem alltaf hafði tíðkast hjá okkur í Stóra Íslandskoti. Það fólst nefnilega ákveðin hagræðing í því að halda tækjunum gangandi þessa einu viku sem fór í áburðardreifingu og slátt og hirðingu. Hinar vikurnar var gott að hafa þau sem kennileiti og viðmið og eins nýttust þau bærilega sem skjól fyrir blessaðar skepnurnar. Við sluppum sem betur fer við að endurnýja eða moka út úr fjárhúsunum. Við hefðum heldur ekki látið bjóða okkur slíkt. Við erum stolt hér í Stóra Íslandskoti og þó að við höfum orðið fyrir tímabundnu áfalli er ekki hægt að láta bjóða sér hvað sem er.

Nú erum við farin að huga að uppbyggingunni. Notum gömlu gegningamennina og eitthvað af gömlu fjárhirðunum til að byggja upp nýjan stofn. Aðal forðagæslumaðurinn hefur líka verið liðtækur en stundum úrillur á morgnana. Dettur stundum í hug að hann sé þunnur eftir langar skálræður í lautinni forðum. Þetta verður allt komið í bærilegt lag eftir einhvern tíma og allt verður eins og áður. Verst ef krakkarnir þurfa að fara á mölina og leita að vinnu því eins og við vitum að þá er ekki víst að þau komi aftur og óvíst að Stóra Íslandskot haldist þá innan fjölskyldunnar.